Đổi thay trên vùng "rốn lũ"

Mô hình chuyên canh hành lá ở xã Tân Bình cho lợi nhuận 80-100 triệu đồng/ha/vụ.

(VLO) Vùng “rốn lũ” Bắc Bình Minh nằm ở phía Bắc QL1, nay thuộc huyện Bình Tân và TX Bình Minh. Từ vùng đất có điều kiện tự nhiên khó khăn vì hàng năm đều chịu ngập lũ và có diện tích đất hoang hóa nhiều nhất tỉnh, nhưng 47 năm qua, quê hương này đã có bước chuyển mình mạnh mẽ, thực sự trở thành vùng trọng điểm về nông nghiệp của tỉnh.

Từ vùng đất triền miên ngập lũ

Vùng Bắc Bình Minh có diện tích khoảng 17.000ha gồm các xã: Tân An Thạnh, Tân Bình, Tân Hưng, Tân Quới, Tân Lược, Tân Thành, Thành Đông, Thành Trung, Nguyễn Văn Thảnh (Bình Tân) và một phần xã Mỹ Thuận, Thuận An (TX Bình Minh). Dân nơi đây có tập quán trồng lúa nước, rau màu.

Bị ngập lũ, phải cứu trợ, cứu đói là cảnh xảy ra thường xuyên của vùng này trong mùa lũ. Lũ từ lâu đã chi phối đời sống và sản xuất của dân nơi đây.

So với các vùng khác trong tỉnh thì lũ về đây sớm và nước cũng ngập sâu hơn cả. Vào đầu tháng 8, là nước từ sông Hậu và sông Tiền theo các kinh, rạch đổ vào đồng, lũ bắt đầu dâng cao, cao nhất vào tháng 9, tháng 10, có năm kéo dài đến tháng 11. Lũ tràn cả đồng ruộng, vườn tược, đường sá, nhà cửa, bờ bao thủy lợi, trừ một số ít đất gò cao.

Ở các xã nằm ven sông lớn thì nước có thể rút cạn, còn xa miệt Tân Hưng, Tân Thành thì nước hầu như cầm thủy 2- 3 tháng.

Chiếc xuồng là phương tiện mưu sinh của dân vùng lũ cùng với manh lưới, cái đăng, cái đó, cái lọp, cái lờ để bắt cá, tép, cua đồng và hái bông súng, bông điên điển. Công việc đồng áng đều gác lại chờ mùa nước rút. Đối với hộ nghèo, vào mùa nước lên không có việc làm, cảnh thiếu ăn là không tránh khỏi và thường xảy ra hàng năm nơi đây.

Vào mùa lũ, đi lại trong vùng bằng đường bộ rất khó khăn do đường sá bị ngập, nên xuồng ghe là chính. Từ khoảng năm 2000 trở về trước, từ thị trấn Cái Vồn muốn đến vùng Bắc Bình Minh thì phương tiện duy nhất là đò và xuồng, trở về thị trấn mất hết cả ngày. Từ xã này qua xã khác cũng bằng ghe, xuồng. Đường điện chỉ đến trung tâm một số xã.

Theo các chuyên gia, vùng Bắc Bình Minh không phải là vùng trũng nhất tỉnh vì nằm ven sông Hậu, khoảng cách từ bờ sông Hậu đến xã xa nhất là Tân Hưng chưa đến 10km, nhưng vùng bị ngập nặng là do thiếu kinh, mương thoát nước, đê bao chống ngập và các xã trong nội đồng thuộc vùng giáp nước giữa sông Tiền, sông Hậu nên khó tiêu thoát nước.

Sau giải phóng đến cuối thời kỳ bao cấp (năm 1986), chương trình khai hóa, cải tạo chua phèn vùng này đã được xúc tiến rất mạnh mẽ.

Theo đó, hàng ngàn lao động được huy động để đào những tuyến kinh thoát lũ, thao chua, rửa phèn như Tầm Vu, Đòn Dong, Tuổi Trẻ, 19 Tháng 5, 30 Tháng 4, Thống Nhất, 3 Tháng 2, kinh Mới, kinh T1, kinh T2... 

Cùng với hệ thống kinh đào đã có từ trước, giúp cải tạo hàng ngàn héc ta đất hoang hóa, đất chỉ trồng được lúa nổi thành đất trồng lúa hai vụ trong năm.

Tuy nhiên, mặc dù đã có chuyển biến hơn trước, nhưng nhìn chung trong giai đoạn này, Bắc Bình Minh vẫn là vùng lúa nên đời sống chỉ tạm đủ ăn, đủ mặc chớ chưa khá, giàu lên được.

Đổi thay mạnh mẽ

Hơn 40 năm qua, được sự đầu tư của Trung ương, của tỉnh và sự nỗ lực của địa phương và người dân nơi đây, bộ mặt của vùng có những chuyển biến rõ rệt. Công trình hạ tầng kỹ thuật, phúc lợi xã hội phát triển nhanh chóng.

Có thể nói, đầu tư tập trung vào thủy lợi, giao thông, điện đã tạo bước đột phá, thúc đẩy các lĩnh vực kinh tế- xã hội phát triển mạnh mẽ.

Sau giải phóng, hàng loạt các công trình kinh đào trước đây được nạo vét kết hợp đắp đê bao, xây dựng cống, đập chống lũ bảo vệ sản xuất và dân cư...

Nếu như năm 1986, đất nông nghiệp được khép kín thủy lợi hầu như không đáng kể, thì đến cuối năm 2020 diện tích này là hơn 15.000ha (100% đất nông nghiệp).

Năm 2000, QL53 được nâng cấp tạo thuận lợi giao thông giữa trung tâm huyện với nội vùng và tạo đà phát triển giao thông nông thôn nơi đây.

Cùng thời gian ấy, ĐT 908 và đường 857 (nay là ĐT 110) cũng được xây dựng, là tuyến giao thông hết sức quan trọng cho vùng Bắc Bình Minh, tạo thông thương nối liền giữa các xã trong vùng với bên ngoài và là nơi trú ngụ an toàn cho dân khi lũ lên cao.

Cũng sau năm lũ lịch sử 2000, chương trình cụm, tuyến dân cư vùng lũ được triển khai thực hiện, giúp cho dân có nơi ở ổn định. Toàn vùng có 26 cụm, tuyến dân cư vượt lũ, diện tích 160ha, giúp trên 6.000 hộ dân vào ở...

Theo ông Võ Văn Theo- nguyên Trưởng Phòng Nông nghiệp- PTNT huyện Bình Tân: Thay đổi nhất trong vùng là trên lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, vì từ một vùng thường xuyên bị ngập lũ, điều kiện sản xuất khó khăn và là vùng có nhiều đất hoang hóa, để biến thành vùng sản xuất lúa đạt từ 5- 7 tấn/ha/vụ, rồi đến nay trở thành vùng sản xuất chuyên canh với bạt ngàn rau màu đủ các loại. Dân vùng lũ không còn lo ngập lũ nữa!

Có đê bao khép kín, nông dân mạnh mẽ chuyển đổi sản xuất, rau màu dần thay thế cây lúa. Những tiến bộ khoa học kỹ thuật và nhiều mô hình sản xuất có hiệu quả kinh tế cao được chính quyền địa phương và ngành nông nghiệp quan tâm, đầu tư, giúp nông dân mở rộng sản xuất, nâng cao thu nhập.

Đến nay, đã có nhiều mô hình trồng màu trên nền đất lúa cho hiệu quả kinh tế cao hơn trồng lúa từ 2,9- 11,2 lần.

Khoai lang là cây trồng chủ lực của Bình Tân, đến nay đã hình thành vùng chuyên canh sản xuất theo các quy trình đảm bảo an toàn thực phẩm và phát triển bền vững với các giống khoai nổi tiếng như: tím Nhật, trắng giấy, trắng sữa, bí đường xanh, Nhật cao sản,… Diện tích khoai lang không ngừng tăng từ 1.500ha (năm 2000) lên 12.730ha (năm 2020). Khoai lang được xuất khẩu sang Trung Quốc và các nước Đông Nam Á.

Hơn 40 năm qua, đồng hoang đã hóa thành đồng khoai, ruộng lúa. Vùng rốn lũ đã thay da đổi thịt, chuyển mình mạnh mẽ. Đây không còn là vùng khó khăn chịu đựng lũ hàng năm nữa, mà đang hòa cùng xu hướng chung trong phát triển kinh tế- xã hội của tỉnh.

Bài, ảnh: MỸ TRUNG