Cây dừa nước

Có lẽ chẳng có nơi nào mà cây dừa nước mọc nhiều như ở miền Tây quê tôi. Ven theo những con sông, con rạch, đâu đâu bạn cũng bắt gặp bóng dáng của loài cây này. Tuy quen thuộc giản dị như vậy đó nhưng nó có vai trò rất lớn trong đời sống vật chất và tinh thần của biết bao con người ở đây.

Vì thế mà, người dân miền Tây xem cây dừa nước là người bạn đồng hành trong nhiều hoàn cảnh sống khác nhau. Thân cây dừa nước mọc ngang dưới lòng đất. Lá vươn thẳng lên trời cao để đón nhận ánh nắng mặt trời. Tuy bám rễ vào sình lầy của bãi bồi ven sông, nhưng rất vững vàng trong phong ba, bão táp.

Dừa nước không bao giờ chịu sống đơn lẻ mà sống từng cụm từng dãy chạy dọc theo con sông quê bao bọc lấy xóm thôn. Nếu có dịp ghé lại bất kỳ miền đất nào ở Tây Nam Bộ, bạn cũng dễ dàng bắt gặp những hình ảnh ấy. Hoặc có dịp cùng người dân quê bơi xuồng rong ruổi trên sông, chắc chắn bạn sẽ phát hiện nhiều điều thú vị mà thêm yêu mến nơi này.

Không phô trương, không cầu kỳ với màu sắc rực rỡ, hay giá trị kinh tế quan trọng như các loài cây khác. Vậy mà, cây dừa nước ngày ngày âm thầm đóng góp cho người dân quê trong nhiều công việc.

Từ nơi chòm xóm, thôn sóc, bọn trẻ chúng tôi lớn lên trong căn nhà lợp bằng lá dừa nước. Trường học chúng tôi dựng ngay đầu xóm cũng từ những vật liệu dân dã ấy. Tuy mái lá đơn sơ nhưng ấm áp nghĩa tình. Vào những ngày nông nhàn, khắp các thôn xóm lại rộn rã với công việc chằm lá lợp nhà.

Từ phần lá và phần cọng dừa nước, với bàn tay khéo léo của những mẹ, những chị tạo nên những tấm lá lợp nhà rất gọn gàng nhưng không kém phần sắc sảo. Rồi những tấm lá ấy được chở trên những chiếc ghe rong ruổi khắp nơi trên các con sông để bán cho nhiều gia đình dùng vào việc lợp nhà, lợp hàng quán hay chuồng trại gia súc...

Theo thời gian, những ngôi nhà mái lá đơn sơ của ngày xưa thay bằng những mái tôn hiện đại, sang trọng. Dừa nước vẫn đứng đó giữ đất cho quê hương. Vẫn thủy chung, bền chặt như thuở ban đầu.

Hình ảnh của cây dừa nước trong ký ức giờ lại tiếp tục tạo nên nguồn cảm hứng cho sáng tác nghệ thuật. Đâu đó, trong căn nhà, căn phòng sang trọng tôi vẫn thường bắt gặp những bức tranh làng quê mình với căn nhà mái lá giản dị bên con sông có bóng cây dừa nước.

Những lúc tình cờ qua phố, lòng tôi không khỏi ngạc nhiên khi nhìn thấy bên góc phố ồn ào nhưng không kém phần rôm rả, có rất nhiều người vừa thích thú, vừa lạ lẫm bởi ly trái cây được chế biến từ cơm trái dừa nước. Càng ngạc nhiên hơn nữa khi tôi được biết, từ thời chiến tranh, trên các con kinh, con rạch, dừa nước từng che chở cho những người giải phóng quân vùng Cửu Long thoát khỏi mưa bom bão đạn của kẻ thù.

Thân dừa dù cháy sém, lụi tàn vẫn kịp giao nhiệm vụ lại cho lứa con sau tiếp tục bám đất bám làng. Sau giải phóng, đời sống kinh tế vô cùng khó khăn, dừa vẫn đảm bảo cho biết bao nhiêu người mái ấm vững vàng trong mưa bão.

Cây dừa nước gắn bó với người sông nước miền Tây quê tôi với tình cảm đậm đà bền chặt, thủy chung như vậy đó. Ngày nay, cuộc sống ngày một hiện đại hơn, nhưng những giá trị tinh thần và vật chất mà cây dừa nước mang lại sẽ vẫn không bao giờ thay đổi. Nhìn thấy hình ảnh cây dừa nước tâm hồn tôi bỗng bồi hồi xao xuyến như gặp lại cố hương. Để rồi tôi càng yêu quý về vùng đất Phương Nam này như cây dừa nước yêu bãi bồi phù sa trên con sông quê tôi.

MINH ĐIỀN