Được trước mắt, thiệt lâu dài
Một trong những vấn đề đáng lo ngại liên quan đến chính sách an sinh xã hội thời gian gần đây là việc người lao động (NLĐ) ồ ạt rút bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần.
Theo thống kê của BHXH Việt Nam, trong quý I/2022, có trên 200.000 lượt người đã rút BHXH một lần để giải quyết những khó khăn trước mắt, tăng 1% so với cùng kỳ. Nguyên nhân được ngành chức năng khảo sát do ảnh hưởng của dịch COVID-19 khiến NLĐ mất việc làm, thu nhập sụt giảm trầm trọng, cuộc sống gặp khó khăn khi đã sử dụng hết số tiền tích lũy để trang trải, giải quyết khó khăn trước mắt. Ngoài ra, tác động của việc điều chỉnh tăng tỷ lệ hưởng lương hưu và lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu khiến cho họ cảm thấy việc đủ điều kiện về tuổi đời để được hưởng lương hưu là khó đạt.
Trước tình trạng rút BHXH một lần có xu hướng tăng, BHXH Việt Nam liên tục khuyến nghị NLĐ nên xem xét kỹ lưỡng. Bởi lẽ, việc rút BHXH một lần chỉ giải quyết được bài toán trước mắt, nhưng lại mất nhiều lợi ích về sau. Lợi ích khi tham gia BHXH: Được hưởng lương hưu hàng tháng khi về già; được cấp thẻ BHYT miễn phí trong suốt thời gian hưởng lương hưu; Nhà nước hỗ trợ một phần tiền đóng BHXH; lương hưu được điều chỉnh theo chỉ số giá tiêu dùng (CPI); trong thời gian hưởng lương hưu, không may qua đời thì thân nhân sẽ được hưởng chế độ tử tuất… Đáng lưu ý, mức hưởng BHYT của người nghỉ hưu là 95%, trong khi mức hưởng BHYT của người tham gia BHYT hộ gia đình là 80%.
Trong trường hợp NLĐ rút BHXH một lần, trước tiên số tiền nhận BHXH một lần ít hơn nhiều so với số tiền đã đóng và sẽ không được tiếp tục đóng BHXH. Đáng lo hơn, về sau này NLĐ sẽ mất tất cả các quyền lợi nêu trên, chưa kể thời điểm đó đã lớn tuổi và dễ gặp nhiều bệnh tật. Ở một khía cạnh khác, việc rút BHXH một lần được các chuyên gia an sinh đánh giá, còn ảnh hưởng đến mục tiêu bảo đảm an sinh xã hội lâu dài của quốc gia, khi dân số nước ta đang bắt đầu giai đoạn già hóa.
Bàn về giải pháp hạn chế vấn đề này, ngành BHXH cho rằng, điều quan trọng nhất là nhận thức của NLĐ, cần tăng cường tuyên truyền để họ hiểu và cân nhắc đến lợi ích lâu dài, tính an sinh bền vững mà nguồn BHXH đem lại.
Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội vừa báo cáo lên Ủy ban Xã hội Quốc hội về vấn đề này. Bộ cũng đang xúc tiến soạn thảo dự kiến trình Chính phủ, Quốc hội Luật BHXH (sửa đổi) vào năm 2023 theo hướng sẽ đề xuất tăng quyền lợi nếu NLĐ bảo lưu thời gian tham gia BHXH để hưởng chế độ hưu trí, giảm quyền lợi nếu hưởng BHXH một lần.
AN NHIÊN