"Mổ xẻ" những yếu kém của kinh tế hợp tác

(VLO) Thời gian qua, tại Vĩnh Long, nhờ nỗ lực vượt khó, nhiều nông dân, hợp tác xã (HTX) đã liên kết, hợp tác cùng phát triển, tìm hướng đi mới với mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh cho sản phẩm. Theo đó, nhiều mối liên kết sản xuất tiêu thụ nông sản giữa nông dân với HTX và HTX với doanh nghiệp đã mang lại hiệu quả cao.

Tuy nhiên, vấn đề phát triển kinh tế hợp tác vẫn còn nhiều bất cập, mối liên kết giữa “các nhà” chưa chặt chẽ, khoa học dẫn đến rất dễ… “gãy kèo”.

Do đó, bên cạnh sự chủ động của nông dân, HTX trong điều chỉnh mùa vụ sản xuất, chất lượng nông sản hàng hóa; trong mối quan hệ liên kết của “các nhà” rất cần vai trò “nhạc trưởng” của Nhà nước, chính quyền địa phương trong việc điều phối, đảm bảo các mối liên kết tuân thủ đúng hợp đồng, pháp luật, đồng thời có các chủ trương, chính sách trợ lực kịp thời và phù hợp thúc đẩy kinh tế hợp tác phát triển bền vững, hài hòa lợi ích.

Kỳ 1: Nhà nông vượt lên chính mình

Thay đổi tư duy sản xuất, nhiều HTX nông nghiệp đã khẳng định vai trò tích cực trong việc liên kết giữa các hộ nhỏ lẻ để hình thành các vùng sản xuất nông sản hàng hóa lớn, đảm bảo số lượng và chất lượng. Đồng thời là “hình mẫu” liên kết, hợp tác trong sản xuất, kinh doanh, phát triển chuỗi giá trị ngành hàng.

Nỗ lực tìm hướng đi mới

Thực tiễn qua nhiều năm cho thấy các HTX nông nghiệp luôn chiếm phần lớn trong tổng số lượng các HTX. Nhiều HTX nông nghiệp được đánh giá hoạt động có hiệu quả, từng bước ứng dụng công nghệ trong sản xuất kinh doanh. Đáng ghi nhận là nhiều HTX đã có sự nỗ lực, tự tìm hướng đi mới.

HTX Nông nghiệp Dịch vụ Tấn Đạt luôn nỗ lực tìm hướng đi mới, đem đến những sản phẩm chất lượng an toàn đến với người tiêu dùng.

Với định hướng tạo ra sản phẩm chất lượng và sạch, HTX Nông nghiệp Dịch vụ Tấn Đạt (Vũng Liêm) luôn trăn trở về việc liên kết với các hộ nông dân trong vùng sản xuất theo phương pháp hữu cơ và bán ra sản phẩm cho người tiêu dùng dưới một nhãn hiệu.

HTX tập trung vào sử dụng các giống lúa chất lượng cao như Đài Thơm 8, gạo Japonica và gạo tím Thảo dược để nâng dần chất lượng bữa ăn cho người Việt Nam.

Ông Đoàn Văn Tài- Giám đốc HTX, cho hay, HTX sử dụng hoàn toàn 100% phân bón hữu cơ, ứng dụng cơ giới hóa để giảm thời gian và chi phí lao động. Bên cạnh đó, HTX sử dụng phương pháp hút chân không để sản phẩm bảo quản được lâu hơn.

Đến nay, HTX đã liên kết đầu vào với Công ty Phân bón Sài Gòn MeKong nhập phân bón hữu cơ và cung ứng 305 tấn lúa hữu cơ cho Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Đại Dương Xanh xuất khẩu sang thị trường Châu Âu, Châu Mỹ...

Ngoài ra, HTX còn cung ứng khoảng 100 tấn gạo/vụ, được sản xuất theo phương pháp hữu cơ; khoảng 1.000 tấn lúa/vụ sản xuất theo hướng an toàn; khoảng 1.800 hộp trà gạo lứt thảo dược cho thị trường trong nước.

Cũng đang phát triển theo hướng liên kết, ông Nguyễn Văn Phúc- Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX Tân An Luông cho biết, HTX luôn tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sản xuất lúa giống của Bộ Nông nghiệp- PTNT; thường xuyên cử thành viên HTX tham gia các lớp tập huấn nâng cao kỹ thuật sản xuất lúa giống. Vì vậy, lúa giống được HTX sản xuất luôn đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng và có uy tín.

Theo ông Phúc, HTX phải nắm bắt kịp thời nhu cầu của thị trường để có định hướng phát triển phù hợp. HTX phải đứng ra hợp đồng với các đơn vị cung ứng vật tư sản xuất và ký kết với doanh nghiệp để sản xuất hàng hóa. Và quan trọng hơn hết là phải tiến hành liên kết “4 nhà”: nhà nông- nhà quản lý- nhà khoa học- nhà doanh nghiệp.

Liên kết tiêu thụ sản phẩm: Nhiều lợi ích cho các bên

Theo ngành nông nghiệp, thời gian qua, mô hình liên kết “4 nhà” trong sản xuất và tiêu thụ đã nâng lợi ích của các bên tham gia lên đáng kể. Nhà nông có điều kiện tiếp cận vốn, ứng dụng công nghệ hiện đại, được cung cấp vật tư nông nghiệp và bao tiêu sản phẩm theo hợp đồng; từ đó họ yên tâm và mạnh dạn mở rộng quy mô sản xuất.

Nhà doanh nghiệp có nơi tiêu thụ vật tư, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, có nguồn nguyên liệu ổn định, chủ động trong chế biến và tiêu thụ sản phẩm ở thị trường trong và ngoài nước.

Nhà nước (chính quyền các cấp và cơ quan quản lý nhà nước liên quan) tổ chức liên kết, triển khai thực hiện các chính sách hỗ trợ và nâng cao vai trò quản lý. Nhà khoa học có cơ sở thực hiện các nghiên cứu và chuyển giao tiến bộ khoa học- kỹ thuật vào sản xuất, chế biến lúa gạo.

Theo đó, cùng với những chính sách hỗ trợ của địa phương, nông dân đã thay đổi tư duy sản xuất để phù hợp với yêu cầu thực tiễn, hướng đến sản xuất nông nghiệp hiệu quả và bền vững.

Nhiều mô hình liên kết bao tiêu sản phẩm đã giúp nông dân giải quyết được bài toán đầu ra.

Theo ông Nguyễn Văn Phúc, HTX có đầy đủ dịch vụ sản xuất để cung cấp cho thành viên, giúp nông dân yên tâm canh tác mà không phải lo giá vật tư và dịch vụ biến động. Bên cạnh đó, HTX còn có cấu trúc quản lý chuyên nghiệp để hỗ trợ sâu sát trong suốt mùa vụ và sự liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp, cụ thể là Tập đoàn Lộc Trời tham gia hỗ trợ quản lý.

“ĐBSCL có đầy đủ khả năng tham gia chuỗi cung ứng lúa gạo toàn cầu. Việc tham gia liên kết sẽ được thực hiện thông qua HTX, giúp việc tổ chức sản xuất diễn ra một cách chuyên nghiệp, hiệu quả”- ông Phúc cho biết.

Cũng là một trong những mô hình HTX hoạt động theo phương thức sản xuất gắn với chuỗi giá trị, HTX Thanh long Hậu Lộc (xã Hậu Lộc- Tam Bình) thực hiện liên kết với các nhà khoa học áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật để nâng cao sản lượng, chất lượng sản phẩm; liên kết với doanh nghiệp cung cấp nguyên vật liệu đầu vào và đầu ra nâng cao lợi nhuận cho thành viên. HTX cũng huy động tốt nội lực để đầu tư cơ sở vật chất phục vụ sản xuất.

Tại xã Mỹ Lộc (Tam Bình), nhờ có sự liên kết tiêu thụ với Tập đoàn Lộc Trời mà bài toán đầu ra của nông dân được giải quyết.

Ông Phạm Chí Hiếu- thành viên HTX Nông nghiệp Tân Tiến (Ấp 9- xã Mỹ Lộc) cũng là hộ tham gia mô hình liên kết sản xuất tiêu thụ, chia sẻ: “Tôi tham gia đã 3 năm với 13 công ruộng. Không chỉ được công ty hỗ trợ tập huấn kỹ thuật, thuốc bảo vệ thực vật, mà còn bao tiêu sản phẩm. Do đó, không còn sợ tình trạng sản xuất không biết bán cho ai hoặc thương lái ép giá”.

Thời gian qua, Tập đoàn Lộc Trời cũng đã thực hiện nhiều ký kết hợp tác bao tiêu sản xuất lúa tại Vĩnh Long.

Đây là hướng đi mới nhằm giúp người dân có đầu ra ổn định và yên tâm sản xuất hàng chất lượng. Ông Dương Minh Triều- Giám đốc Lộc Trời 1.000 khu vực Vĩnh Long cho hay, Lộc Trời đã từng bước xây dựng được chuỗi giá trị lúa gạo trên cánh đồng lớn liên kết với nông dân.

Khi thực hiện liên kết, Tập đoàn Lộc Trời có các chính sách ưu đãi và chế độ thưởng cho HTX, nông dân tham gia theo đúng cam kết hợp đồng. Trong quá trình sản xuất nông dân sẽ được cán bộ tư vấn kỹ thuật, đến tận ruộng thu mua lúa tươi.

Bên cạnh đó, hiện nay, Lộc Trời đã cử lực lượng “3 cùng” tham gia với các HTX để hình thành các HTX kiểu mới. Vụ lúa Hè Thu năm 2022, tập đoàn đã ký hợp đồng bao tiêu 360ha sản xuất lúa tại Vũng Liêm, Tam Bình, Long Hồ.

Nhìn chung, các HTX nông nghiệp những năm qua đã vượt qua nhiều khó khăn thử thách và có những bước phát triển đáng ghi nhận, nhất là giải quyết được một phần của bài toán đầu ra.

Song, tại một số địa phương, hoạt động của HTX nông nghiệp còn rất yếu, chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm của nhiều HTX còn bị “đứt gãy”, chưa tạo được niềm tin để nông dân mạnh dạn tham gia vào HTX.

Để các HTX nông nghiệp có bước chuyển mình thực sự, cùng với việc khắc phục hạn chế, từng bước phát huy năng lực nội tại của HTX thì rất cần sự đồng hành của các cơ quan quản lý nhà nước.

Kỳ 2: Đau đầu bài toán “bẻ kèo”

Bài, ảnh: YẾN LY