Báo chí đổi mới với thời cơ và thách thức

Hội Báo toàn quốc 2024, khẳng định vai trò báo chí chính thống là dòng thông tin chủ lưu quan trọng nhất. Trong ảnh: Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Hội Nhà báo Việt Nam thăm các gian trưng bày báo chí. Ảnh: Nhandan.vn

Mô hình báo chí công nghệ là xu hướng mà nhiều tập đoàn báo chí lớn trên thế giới đang hướng tới và báo chí Việt Nam cũng không thể đứng ngoài cuộc trong quá trình vận động đổi mới này.

 

Cùng với đó là những định hướng mới, những phương thức sản xuất, phát hành báo chí mới cùng nhiều vấn đề về bản quyền, để vừa tận dụng, vừa đối phó với AI (trí tuệ nhân tạo).

 

Hiện nay báo chí thế giới đang phải đối mặt với sự cạnh tranh lớn từ mạng xã hội. Các nền tảng mạng như TikTok phát triển với tốc độ chóng mặt, tiếp cận ngày càng sâu rộng vào đối tượng trẻ.

 

Nhiều nhà sáng tạo nội dung video thậm chí có nhiều người theo dõi và xem hơn cả các kênh báo chí chính thống trên TikTok. Báo chí trong nước cũng phải bắt nhịp nhanh theo sự đổi mới nhanh mang tính toàn cầu này. 

 

Ông Ngô Việt Anh- Phó Trưởng Ban Nhân Dân điện tử (Báo Nhân Dân), cho biết, Báo Nhân Dân rất chú trọng đến chiến lược phát triển nội dung vượt trội, trong đó tập trung thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển báo chí số, phát triển báo chí chuyên sâu, báo chí dữ liệu kết hợp công nghệ.

 

Trong đó, Báo Nhân Dân đã vận dụng báo chí dữ liệu trong xây dựng các sản phẩm tri thức chuyên sâu dưới dạng các chuyên trang. Mỗi sản phẩm tri thức chuyên sâu cung cấp thông tin hệ thống về một sự kiện, vấn đề, nhân vật, tổ chức, địa danh dưới dạng hỏi đáp…

 

Báo chí dữ liệu chỉ là một phần nhỏ trong “bánh xe” đổi mới của báo chí, nhưng lại là phần rất quan trọng. Điều quan trọng là phải lựa chọn phương thức như thế nào để tạo ra các sản phẩm báo chí dữ liệu.

 

Và mỗi cơ quan báo chí có quy mô, điều kiện khác nhau, cần có những giải pháp “nhánh” để phù hợp như phương thức đổi mới “liệu cơm gắp mắm” với những cơ quan báo chí nhỏ sẽ khác với các tập đoàn báo chí, cơ quan báo chí quy mô lớn.

 

Theo bà Trần Lê Thùy- chuyên gia báo chí- truyền thông, báo chí dữ liệu là lĩnh vực chuyên sâu trong ngành báo chí đã phát triển để đáp ứng sự lan rộng ngày càng tăng của việc tạo ra và định lượng dữ liệu.

 

Tính chất cơ bản của báo chí dữ liệu bao gồm việc sử dụng các cách kể chuyện hình ảnh tương tác, phân tích thống kê, bản đồ 3D và nhiều phương pháp khác để truyền đạt tin tức và thông tin dựa trên dữ liệu. Theo bà Thùy, báo chí dữ liệu là lĩnh vực mới mẻ của báo chí và việc tìm kiếm, đào tạo nguồn nhân lực là xu thế tất yếu.

 

Các cơ quan báo chí phải tìm nhân lực nắm bắt lĩnh vực mới mẻ này và có chiến lược đầu tư dài hạn mới có nhà báo dữ liệu được. Nghiệp vụ dữ liệu đi cùng với kỹ năng sản xuất tác phẩm báo chí có thể bảo đảm tính công bằng, chính xác, cân bằng trong tác phẩm báo chí, xây dựng lòng tin đối với độc giả. Đây là một chiến lược quan trọng trong xây dựng nội dung vượt trội.

 

Lĩnh vực báo chí dữ liệu vẫn còn nhiều tranh cãi khi các tòa soạn báo nhỏ cho rằng không có khả năng đáp ứng kỹ thuật hay việc đầu tư nhiều tiền nhưng có nền tảng bên ngoài rất rẻ, dễ dùng. 

 

Vấn đề này, ông Trần Quang Diệu- Giám đốc Trung tâm Thông tin (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh), cho rằng: Từ dữ liệu báo chí có thể xây dựng các tuyến bài viết. Hiện dữ liệu ở các cơ quan báo chí đang dừng ở mức độc lập, chưa có sự liên kết, chia sẻ.

 

Nên ông cho rằng, báo chí Việt Nam nên xây dựng hệ sinh thái báo chí mà trong đó các cơ quan báo chí cùng chia sẻ dữ liệu với nhau, tạo kho dữ liệu dùng chung bớt đi sự lo ngại từ tác động của AI.

 

Từ đó, Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin-TT có thể xây dựng nền tảng dùng chung cho các cơ quan báo chí, vừa phát huy dữ liệu đang có, vừa có thể chia sẻ với nhau khi cần. 

 

Sự phát triển không ngừng của báo chí đa nền tảng, đa phương tiện, báo chí dữ liệu với các công cụ số như AI, công nghệ chuỗi khối… đã tạo ra cả cơ hội và thách thức cho các cơ quan báo chí và các nhà báo. Theo Bộ trưởng Bộ Thông tin-TT Nguyễn Mạnh Hùng: “Không gian mạng là trận địa chính của báo chí”.

Báo chí phát triển trên nền tảng đa phương tiện.

 

Trí tuệ nhân tạo và công nghệ đã trở thành trợ lý ảo cho báo chí. Nhưng chúng ta đang đối mặt với nguy cơ tin giả, tin sai lệch do AI và các công cụ số khác tạo ra, thách thức bị sử dụng trái phép “vốn dữ liệu”, bản quyền báo chí trên môi trường số đang ngày diễn ra nhiều hơn và nghiêm trọng hơn. 

 

Do đó, ông Nguyễn Trọng Nghĩa- Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, lưu ý: “Giới báo chí cần chủ động, đoàn kết tìm giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh, đấu tranh về bản quyền, đấu tranh chống tin giả, đẩy lùi thông tin xấu độc, thông tin sai lệch, xuyên tạc, để thông tin báo chí chính thống trở thành dòng thông tin chủ lưu quan trọng nhất trong không gian số”.

 

Bài, ảnh: NGỌC TRẢNG