Những điều cần biết về tia cực tím

(VLO) Tia cực tím (tia UV) là một dạng tia điện từ, có tác dụng giúp da tổng hợp vitamin D, kích thích hoạt động chính của cơ thể. Ngoài ra tia UV còn có khả năng diệt khuẩn, tiệt trùng, chữa bệnh vẩy nến. Tuy nhiên, việc tiếp xúc quá nhiều với tia cực tím có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng cho sức khỏe- thậm chí là nguy hiểm đến sự sống.

Bức xạ điện từ xuất phát từ Mặt trời và truyền qua sóng hoặc các hạt ở các bước sóng và tần số khác nhau. Dải các bước sóng này được gọi là phổ điện từ (EM). Phổ điện từ được chia thành 7 vùng theo thứ tự bước sóng giảm dần, năng lượng và tần số tăng dần.

Một số bước sóng phổ biến là sóng vô tuyến, sóng viba, tia hồng ngoại, ánh sáng nhìn thấy, tia UV, tia X và tia Gamma. Tia UV là sóng điện từ nằm trong phổ điện từ giữa ánh sáng nhìn thấy và tia X.

Tia UV có bước sóng nằm trong dải từ (10 nm÷380 nm) tương ứng với dãy tần số 8E14 Hz÷3E16 Hz. Theo tài liệu về bức xạ tia UV của Hải quân Hoa Kỳ, dựa vào tác dụng sinh lý, tia UV được chia thành 3 loại: tia UV gần (tia UVA), tia UV trung bình (tia UVB), tia UV xa (tia UVC).

Ứng dụng của tia UV trong quá trình ion hóa

Năng lượng của tia UV có khả năng phá vỡ các liên kết hóa học. Các photon UV, do có nhiều năng lượng hơn, nên có thể gây ra hiện tượng ion hóa- quá trình tách electron ra khỏi các nguyên tử và tạo ra một khoảng trống.

Khoảng trống này gây ảnh hưởng đến các thành phần sinh học của nguyên tử và khiến chúng tạo nên hoặc phá vỡ các liên kết hóa học mà thông thường chúng không thực hiện được. Điều này có thể sẽ hữu ích cho quá trình sinh học hoặc cũng có thể gây hại đến các mô sống.

Những tác động này có thể hữu ích, ví dụ như trong việc khử trùng, nhưng chúng cũng có thể gây hại, đặc biệt đối với da và mắt của con người- những vùng bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi tia UVB và UVC.

Tác động của tia UVA, UVB và UVC

Theo Chương trình Độc học quốc gia (National Toxicology Program (NTP), hầu hết các tia UV con người tiếp xúc đều bắt nguồn từ Mặt trời.

Tuy nhiên, chỉ có khoảng 10% ánh sáng mặt trời là tia UV và chỉ 1/3 trong số này là có khả năng thâm nhập vào bầu khí quyển của Trái đất. Trong số những tia UV có thể đến được Trái đất, thì có 95% là tia UVA và 5% là tia UVB.

Chưa có nghiên cứu hay đo lường nào cho thấy sự xuất hiện của tia UVC trong khí quyển của Trái đất, vì tầng ozon, phân tử oxy và hơi nước ở tầng khí quyển trên đã hấp thụ toàn bộ các tia UV với bước sóng ngắn nhất này.

Tuy nhiên, theo Báo cáo lần thứ 13 về chất gây ung thư của NTP: “Các tia bức xạ cực tím phổ rộng- bao gồm tia UVA và UVB- là những chất gây hại mạnh nhất và gây tổn hại nhiều nhất cho sinh vật trên Trái đất”.

Cháy nắng là một phản ứng tự nhiên của việc tiếp xúc với tia UVB độc hại. Về cơ bản, cháy nắng là phản ứng tự vệ tự nhiên của cơ thể. Da bao gồm tế bào sắc tố là melanin, được tạo ra từ các tế bào da có tên là melanocytes. Melanin hấp thụ tia UV và biến nó thành nhiệt.

Khi cơ thể cảm nhận được nhiệt nóng từ ánh sáng mặt trời, nó truyền melanin đến các tế bào xung quanh và cố gắng bảo vệ chúng khỏi những tổn thương có thể gây ra. Điều này khiến cho da trở nên tối màu hơn.

Melanin là một chất chống nắng tự nhiên. Tuy nhiên, nếu cơ thể phải tiếp tục tiếp xúc với tia UV, hệ thống phòng thủ tự nhiên của cơ thể sẽ có thể bị áp đảo.

Khi đó sẽ xảy ra phản ứng với chất độc hại, dẫn đến hiện tượng cháy nắng. Tia UV có thể gây hại cho các tế bào DNA của cơ thể.

Cơ thể nhận biết được điều này và “điều” máu đến khu vực đó để giúp cho quá trình phục hồi. Thông thường, chỉ cần phơi nắng nửa ngày, bạn sẽ cảm thấy da bạn tấy đỏ và có cảm giác rát.

Đôi khi, các tế bào DNA bị đột biến bởi các tia UV, trở thành các tế bào có vấn đề. Những tế nào này không chết và sinh sôi, nảy nở- dạng thức thường gặp nhất của bệnh ung thư.

Cách phòng tránh tia UV

Bạn nên chọn quần áo chống nắng là những loại vải dày và có tỷ lệ cotton cao, vừa giúp phòng chống tác hại của tia tử ngoại, vừa dễ dàng thấm hút mồ hôi.

Nên chọn áo chống nắng màu sáng và thoa một lớp kem chống nắng để bảo vệ da, giảm khả năng hấp thụ nhiệt của áo khi đi dưới trời nắng nóng. Đeo kính râm có chỉ số chống tia UV theo tiêu chuẩn UV ANSI và tốt nhất là nên hạn chế ra ngoài đường khi trời nắng gắt.

Ngoài những cách bảo vệ da từ bên ngoài, nên uống đủ nước giúp da khỏe hơn từ bên trong. Làn da có đủ độ ẩm là một trong những cách chống nắng hiệu quả để đảm bảo sức khỏe cho cơ thể và tăng khả năng chống nắng cho làn da, đặc biệt trong những ngày thời tiết nắng nóng.

ĐÔNG PHƯƠNG (tổng hợp)