Nhà khoa học 83 tuổi biến rác thành tiền

Cập nhật, 16:21, Chủ Nhật, 05/05/2019 (GMT+7)

Từ 100 tấn rác sinh hoạt, sẽ sản xuất được gần 40 tấn phân hữu cơ vi sinh bón cây trồng. Các chai, lọ, ny lông trong rác cũng được tái chế.

GS. Trần Kim Quy (thứ hai từ phải qua) nhận giải nhất cuộc thi Sáng chế năm 2018.
GS. Trần Kim Quy (thứ hai từ phải qua) nhận giải nhất cuộc thi Sáng chế năm 2018.

20 năm ấp ủ giấc mơ “biến rác thành tiền”

Tại lễ trao giải cuộc thi Sáng chế năm 2018 vừa tổ chức cuối tháng 4 tại Hà Nội, GS. Trần Kim Quy (83 tuổi) đã khiến nhiều người thán phục khi ông chia sẻ về con đường nghiên cứu, những tâm huyết với công trình sản xuất phân hữu cơ vi sinh từ chất thải rắn sinh hoạt.

Từng giảng dạy ở ĐH Khoa học tự nhiên (ĐH Quốc gia TP Hồ Chí Minh) chuyên ngành hóa học, vi sinh học, ông đã dành gần 20 năm nghiên cứu tìm ra những vi sinh vật có ích để xử lý rác và xây dựng quy trình sản xuất phân vi sinh.

GS. Trần Kim Quy cho rằng, từ lâu việc xử lý rác thải sinh hoạt ở các đô thị luôn là bài toán đau đầu của nhiều cấp, ngành và như gánh nặng gây ô nhiễm khắp nơi.

Khi đem đi chôn lấp, rác khiến ô nhiễm nguồn nước ngầm và tốn diện tích đất. Nếu đốt, rác sẽ thải nhiều CO2 gây biến đổi khí hậu và tạo dioxin gây hại cho sức khỏe người dân, môi trường. Từ những năm 2004, ông đã tìm cách giải bài toán này để có thể tận dụng tài nguyên từ rác. 

Hàng ngàn tài liệu từ các nước đã được ông tham khảo. Đã có 4 đề tài nghiên cứu, dự án thử nghiệm được ông thực hiện. Đến năm 2012, ông đã tìm ra vi sinh vật giúp phân hủy rác và xây dựng quy trình tạo phân bón dinh dưỡng cho cây trồng, được các hội đồng khoa học nghiệm thu.

Ông cho biết, khác với các công nghệ hiện có, với giải pháp của ông, rác không cần phân loại từ đầu nguồn.

Theo quy trình, khi rác tập kết về cơ sở sản xuất được phun vi sinh vật khử mùi và sau đó cho chạy trên băng tải. Sẽ có 2 người ngồi đầu băng tải nhặt những chai lọ, lon. Tiếp đến sẽ có 2 người chuyên lấy các chất dẻo là ny lông để tái chế nhựa sản xuất mặt bàn composite.

 Những chất trơ được sử dụng làm gạch block không nung lát đường. Rác hữu cơ sẽ được phun các chế phẩm có chứa vi sinh vật, phân giải sinh học để làm phân vi sinh. “Mọi thứ có trong rác được tận dụng không bỏ đi đâu thành phần nào”- GS. Trần Kim Quy nói.

Có 3 vi sinh vật được sử dụng để phân hủy trong quy trình xử lý. Một con chuyên khử mùi rác (con này lấy trong sữa chua); một con lấy ở đất đen dưới đáy hồ ở độ sâu 15cm. Một con có chức năng cố định đạm lấy ở nốt sần trong rễ cây rau cải. 

“Kinh nghiệm tìm những vi sinh vật chuyên dụng là ở chính những nơi sinh ra nó thì sẽ có nhiều. Ví dụ ở những nơi rác bẩn nhất, thối nhất sẽ có nhiều vi sinh vật phân hủy rác nhất”- ông chia sẻ và cho biết cách làm của ông là để rác phân hủy càng nhanh càng tốt.

Vì thế ông đã cấy vi sinh vật để một con ăn từ trong ra, một con ăn từ ngoài vào, một con ăn khi nhiệt độ rác ủ lên đến 50 độ C.

Rác sau phân loại được đưa vào hầm ủ và phun chế phẩm vi sinh, sau khoảng 20- 25 ngày thì toàn bộ rác hữu cơ sẽ bị phân hủy và tạo thành phân vi sinh cung cấp dưỡng chất cho cây trồng.

Không muốn doanh nghiệp độc quyền công nghệ

Qua các dự án sản xuất thử nghiệm mà GS. Trần Kim Quy phối hợp thực hiện ở Nhà máy xử lý rác Thụy Phương (Thừa Thiên- Huế) cho thấy, cộng tất cả các khâu từ phân loại đến xử lý một tấn rác chỉ tốn 800.000đ. Cứ 100 tấn rác thải sẽ sản xuất được 38- 40 tấn phân vi sinh.

Mỗi tấn được bán với giá 2,5 triệu đồng (giá rẻ bằng một nửa so với giá phân vi sinh đang bán trên thị trường). Theo ông, giá này giúp cho nhiều người dân mua được phân tốt để dùng và người đầu tư vẫn thu lợi nhuận.

Năm 2008, có doanh nghiệp trả một tỷ đồng để chuyển giao công nghệ nhưng ông từ chối vì muốn tự đầu tư để xây dựng mô hình, sau đó nhân rộng được cho nhiều nơi. Giải pháp của ông đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp bằng Bảo hộ độc quyền từ năm 2016.

Với quyết tâm đi đến đích của nghiên cứu khoa học là tạo ra sản phẩm thương mại, ông đã gom góp, vay mượn từ người thân gần 20 tỷ đồng xây nhà máy 10.000 tấn/năm trên huyện Lâm Hà (Lâm Đồng). Giấy phép lưu hành sản phẩm phân vi sinh đã có. Hiện nhà máy đã được đầu tư thiết bị sản xuất và đang chờ giấy phép để cơ sở hoạt động.

Ông cho biết, với mô hình 100 tấn/ngày, đủ cho một huyện xử lý rác thải. Sau này mỗi huyện có một khu xử lý như vậy sẽ rất có lợi về môi trường mà người dân cũng được tiếp cận với phân vi sinh giá rẻ (2.500 đ/kg, có tỷ lệ vi sinh cao, tác dụng tốt cho cây trồng và tạo mùn cho đất); trong khi các loại phân đang bán trên thị trường có tỷ lệ hữu cơ thấp nhưng có giá 5.000- 10.000 đ/kg.

Các vi sinh vật cũng được nghiên cứu, phân lập và phát triển, đưa vào chất mang (than bùn dạng bột) để sử dụng dần. Xử lý một tấn rác chỉ cần 1kg chất có chứa các vi sinh vật (giá 50.000đ).

GS. Trần Kim Quy cho biết, dù tuổi đã cao nhưng ông vẫn đeo đuổi con đường nghiên cứu. Không dừng ở xử lý rác, ông đang đăng ký bảo hộ sáng chế tại Cục Sở hữu trí tuệ giải pháp sản xuất thuốc bảo vệ thực vật sinh học làm từ lá cây.

ĐÔNG PHƯƠNG (theo khoahoc.tv/VnExpress)