Sức mạnh tổng hợp của quân dân Vĩnh Long trong cuộc Tổng tấn công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968
Trong kháng chiến, Vĩnh Long là một tỉnh bản lề của miền Tây, địa hình luôn bị chia cắt bởi các trục giao thông và sông rạch. Thời điểm năm 1968, tỉnh Vĩnh Long về phía ta gồm 7 huyện và 2 thị xã là TX Vĩnh Long và TX Sa Đéc; còn địch tổ chức thành 2 tiểu khu Vĩnh Long và Sa Đéc.
Trước cuộc Tổng tấn công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968, trên chiến trường Vĩnh Long có 3.000 quân Mỹ và chư hầu, bao gồm cố vấn, quân chiến đấu và chuyên viên kỹ thuật.
Lực lượng ta có 2 Tiểu đoàn bộ binh 306 và 308 của Khu 9; Tiểu đoàn 857, Tiểu đoàn 2, 1 đại đội đặc công, 1 đại đội pháo binh của tỉnh và bộ đội địa phương. Mỗi xã vùng giải phóng và vùng tranh chấp giữa ta và địch có từ 1- 3 tiểu đội du kích.
So sánh lực lượng về quân số đơn thuần thì cuộc Tổng tấn công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968 vào nội ô thị xã và các thị trấn, thị tứ ở Vĩnh Long là 1 đánh 3.
Về binh khí, kỹ thuật thì địch rất hiện đại, chiếm ưu thế tuyệt đối và ở trong hệ thống phòng thủ vững chắc.
Tuy nhiên, quân ta ít nhưng tinh thần chiến đấu dũng cảm, ngoan cường, có kinh nghiệm tiến công cũng như phòng ngự, đã qua nhiều cuộc đọ sức ác liệt với địch trên chiến trường.
Bên cạnh đó, ta còn có những tiềm lực to lớn không tính được bằng con số, đó là tinh thần yêu nước, chí căm thù, quyết tâm đánh giặc và thắng giặc, cùng với sức mạnh tổng hợp to lớn 3 mũi giáp công của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta.
Tháng 11/1967, Tỉnh ủy Vĩnh Long họp tại xã An Khánh, huyện Châu Thành B quán triệt chủ trương của Khu ủy, đồng thời soát xét lại tình hình của địa phương, chuẩn bị các mặt cho cuộc tiến công và nổi dậy mùa khô 1967- 1968 với tinh thần thừa thắng xông lên, quyết tâm giành thắng lợi cao nhất.
Để làm thông suốt tư tưởng và xây dựng quyết tâm từ trong nội bộ Đảng ra đến quần chúng, Tỉnh ủy chỉ đạo mở đợt phát động sâu rộng, động viên sức người, sức của cho phía trước; củng cố, bổ sung lực lượng vũ trang tập trung; sẵn sàng bước vào chiến dịch mùa khô với tinh thần quyết chiến, quyết thắng.
Kết quả là phát động đến đâu cán bộ, đảng viên đăng ký đến đó, nghiêm chỉnh chấp hành nghị quyết, sẵn sàng đi bất cứ nơi nào, làm bất cứ việc gì khi Đảng gọi. Bộ đội địa phương đăng ký quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ cấp trên giao và sẵn sàng chuyển lên bộ đội chủ lực.
Du kích đăng ký bao vây bức diệt đồn và sẵn sàng tham gia bộ đội tập trung. Nhiều bà mẹ đăng ký đưa người con cuối cùng của mình tham gia lực lượng vũ trang chiến đấu.
Nhiều gia đình đăng ký hiến nửa số lúa sắp thu hoạch; nhiều chị em phụ nữ lột bông tai, vòng trang sức đang đeo hiến ngay tại chỗ cho cách mạng.
Đồng bào ở trong các vùng yếu, vùng kiềm, thông qua cơ sở của ta cũng hăng hái gửi tiền, hiện vật, thuốc men đóng góp cho chiến dịch. Tính chung cả tỉnh, nhân dân đã đóng góp hàng ngàn tấn lúa cho cách mạng.
Khi nhận được lệnh tổng công kích, tổng khởi nghĩa với nhiệm vụ cụ thể được giao, các cấp, các ngành, cán bộ, chiến sĩ và nhân dân vô cùng phấn khởi làm việc suốt ngày đêm, không ngơi nghỉ, quên mỏi mệt, nhằm tập trung cho việc hoàn thành nhiệm vụ trọng đại mà lịch sử đã giao phó.
Tranh thủ dịp Tết Nguyên đán sắp đến, các cán bộ đơn vị đã cải trang hòa vào dân, thâm nhập trinh sát các mục tiêu, nắm chắc địa hình, đường sá.
Ta đã móc nối cơ sở tại chỗ, nhờ người am hiểu đường đi, nước bước ở thị xã chuẩn bị dẫn đường cho bộ đội vào triển khai tiếp cận các mục tiêu.
Để khắc phục thiếu sót về lực lượng, ta đã nhanh chóng rút hết bộ đội địa phương các huyện lên bổ sung hoặc phối thuộc cho 2 tiểu đoàn của tỉnh và các tiểu đoàn chủ lực khu.
Du kích các xã kịp thời được đôn lên để thành lập ngay các đại đội bộ đội địa phương huyện; đôn du kích ấp lên, thành lập các đội du kích xã.
Nhờ vậy, mặc dù thời gian hết sức khẩn trương nhưng ta đã bổ sung, tăng cường được lực lượng đáp ứng yêu cầu đối với các mục tiêu chủ yếu và mục tiêu quan trọng nhất.
Đêm 30 Tết Mậu Thân, Tiểu đoàn 306 được tổ biệt động dẫn đường vượt qua lộ cầu Vồng vào Phường 3, tiếp cận và đồng loạt nổ súng tấn công các mục tiêu, chiếm trung tâm thông tin, căn cứ bảo an, ty cảnh sát...
Cùng lúc, Tiểu đoàn 2 chốt chặn ngã ba Cần Thơ, pháo binh và bộ đội ta tiến công làm địch thiệt hại nặng, phá hủy hàng chục khẩu pháo của địch.
Ở hướng Bắc, Tiểu đoàn 308 vượt sông Long Hồ, đánh chiếm cầu Thiềng Đức và các mục tiêu ven sông.
Ở hướng Tây, Tiểu đoàn 857 triển khai thế bao vây sân bay từ 3 hướng, cắt mở rào, gỡ mìn, luồn sâu vào lòng địch, đánh chiếm khu để máy bay và nhà ga, phá hủy 61 máy bay trực thăng và 2 chiếc L.19, chỉ còn 2 chiếc tuần tra trên không phải đáp xuống sân bay Trà Nóc, Cần Thơ. Lực lượng huyện Châu Thành đánh chiếm được bến phà Mỹ Thuận, cắt đứt lộ 4.
Mặt khác, tổ chức đưa 200 đoàn viên thanh niên trà trộn vào thanh niên, học sinh thị xã để tăng thêm sức mạnh cho cuộc nổi dậy, hiệp đồng với lực lượng biệt động thành làm chủ 1/3 TX Vĩnh Long.
Sáng mùng 1 tết, các ngày mùng 2 đến mùng 5 tết, mặc dù địch tập trung bộ binh, biệt động quân, xe M.113, không quân và pháo hạm chống trả và phản kích ta quyết liệt nhưng ta vẫn tiếp tục tiến công, tổ chức đánh lấn, chiếm được Tòa hành chính, Ty cảnh sát, đồng thời đánh bại hàng chục đợt phản kích, làm chủ 2/3 TX Vĩnh Long.
Hàng ngàn cán bộ, chiến sĩ và đồng bào thị xã tổ chức mít tinh, phát động quần chúng làm chướng ngại vật và công sự, cùng bộ đội đánh địch.
Sau đó, bộ đội ta vừa rút ra vùng ven, vừa đánh địch phản kích, tổ chức lực lượng bao vây thị xã, đồng thời hỗ trợ du kích địa phương tiêu diệt và bứt rút hàng trăm đồn bót, làm chủ lộ 4 từ Mỹ Thuận đi Cần Thơ 22 ngày đêm.
Cùng lúc với cuộc tiến công vào TX Vĩnh Long, ở các huyện, bộ đội địa phương và du kích cũng đồng loạt tiến công vào các thị trấn, đồng thời kết hợp phát động quần chúng biểu tình, nổi dậy, bao vây tiêu diệt, bứt rút hàng loạt đồn bót, làm chủ một phần các thị trấn, thị tứ, các tuyến tỉnh lộ, quốc lộ nhiều ngày đêm.
Mặc dù cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968 không đạt được ý định ban đầu đề ra, nhưng quân và dân ta đã giành được thắng lợi rất to lớn, toàn diện.
Đó là mốc son vàng chói lọi, hào hùng của Đảng bộ và quân dân tỉnh nhà, của lực lượng vũ trang Quân khu 9, là bước ngoặt quan trọng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
Cuộc Tổng tiến công Xuân Mậu Thân 1968 của quân, dân Vĩnh Long đã góp phần xứng đáng vào thắng lợi chung của toàn miền Nam, làm lung lay ý chí xâm lược, làm đảo lộn thế chiến lược, buộc đế quốc Mỹ phải thừa nhận Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, đàm phán với ta ở hội nghị Paris, xuống thang chiến tranh, cuốn cờ về nước.
Đây còn là một cuộc tổng diễn tập cho những giai đoạn tiếp theo, để đi đến chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng hoàn toàn miền Nam.
Ôn lại trang sử hào hùng Xuân 1968 của quân, dân tỉnh nhà, chúng ta càng tự hào về chủ nghĩa anh hùng cách mạng của quân, dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu.
Chúng ta trân trọng và đời đời nhớ ơn những đồng chí, đồng bào đã ngã xuống để làm nên chiến thắng lịch sử vẻ vang này.
Càng tự hào về truyền thống đấu tranh của quá khứ, Đảng bộ, nhân dân và lực lượng vũ trang Vĩnh Long càng nỗ lực vượt qua mọi khó khăn thử thách trong giai đoạn cách mạng hiện nay, cùng cả nước phấn đấu cho sự nghiệp dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, định hướng xã hội chủ nghĩa mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn.
NGUYỄN SAN